<p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz hafta, şehrin sayfiyesinin benim için <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bağdat Caddesi</strong> olduğunu <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/60c2d5b650943d00064495d1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylemiş</a> ve sevdiğim yerleri not etmiştim. Bu hafta da aynı yere başka bir şekilde bakmak için eskinin Cadde’ye dönüşüne değinmek istiyorum. Çünkü yazlıkta plastik sandalye izine rastlanmayan bir dönemin öncesinde farklı hikâyeler yatıyor.</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Cadde, tarihte nasıl biliniyor?&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bağdat Caddesi ve civarı, Bizans ve Osmanlı imparatorlukları döneminde Kadıköy makam sahipleri tarafından yazlık olarak tercih edilen bir mesire ve tarım alanı. Bostanları herkesin dilinde. Dönemin gazetecilerinden ve saray yönetiminin gözetimi altından kaçmak için iyi bir lokasyon olduğuna inanılıyor. Nitekim gözden uzak bir yer olduğunu gösteren bir başka ayrıntı da haritalara yansıyor. Haritalarıyla şehrin tarihinde yer eden François Kauffer’in 18. yüzyıl sonlarını gösteren çalışmaları, bu döneme kadar İstanbul’un Anadolu yakasındaki yerleşim alanının Üsküdar olduğunu gösteriyor. Kadıköy, görece ufak bir alana yayılan bir lekeden ibaret.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Gelişim nasıl başlıyor?&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">19. yüzyılın sonlarına doğru ulaşım ağının gelişmesi ve toprak mülkiyetiyle ilgili çıkartılan düzenlemeler ilçenin, semtin ve dolayısıyla caddenin gelişmesinin önünü açıyor. Bu düzenlemeler, 1858’deki Arazi Kanunnamesi ve 1882’deki Ebniye Kanunu. Ebniye, Osmanlıca bina demek ve bu kanunlar, hazine topraklarının bireyler tarafından sahiplenilmesini ve atıl durumdaki bakımsız bostanların değerlendirilmesini amaçlıyor. Dolayısıyla İstanbullular tapu kavramıyla karşılaşıyor. &nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-17T08:17:27.142Z_sm.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Caddebostan Plajı" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></p><p fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaynak: İlgili tez</em></p><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Köşklerden plajlara</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">1911’de Aksaray’da çıkan bir yangının ardından semtin zarar görmesiyle devlet erkanı Bağdat Caddesi etrafına taşınıyor. Yani imparatorluğun yüksek mevkilerinden ziyaretçiler artıyor. Çekirdek aile kavramı da henüz toplumda yer etmediği için bütün tanıdıkların beraber taşındıkları yaşayış biçimi, Cumhuriyet’in ilanından sonra modern kâgir yapılarda devam ediyor. 20’den fazla odası bulunan köşklerde yaşamanın verdiği maddi yükün henüz kimsenin sırtına binmediği 1930’larda Kadıköy’ün ilk plajı Suadiye’de açılıyor. Bunu birkaç yıl sonra Caddebostan Plajı takip ediyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">İmparatorluk zamanı denizle olan zayıf ilişki, Cumhuriyet’in ilanından sonra bedenle kurduğumuz ilişkinin değişmesiyle plaj gibi kamusal alanları mümkün kılıyor. Mimar Sibel Bozdoğan da plajların teşhirden çekinen bir toplumun değiştiğini gösterdiğini işaret ediyor. Batılı yaşamın benimsenmesi için kültür sanat anlayışına yapılan teşviklerden biri de plajların açılması. Bunu, bahçe sinemaları ve gazinolar takip ediyor.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Yazlıkçılara veda</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">1950’ler köyden kente göçlerin arttığı ve şehrin hızla geliştiği yıllar. Kentleşme ihtiyacı, kenarda köşede kalan ve yazlık görevi gören Bağdat Caddesi ve etrafı gibi alanların da şehre dâhil edilmesine sebep oluyor. Adnan Menderes’in caddeyi genişletmek için yaptığı imar çalışmaları da köşklerin istimlak edilerek caddenin genişletilmesiyle sonuçlanıyor. Nitekim, İkinci Dünya Savaşı sonrası herkes yoksullaştığı için bu dönem, yoksunluğun arttığı bir periyot. Yani köşklerin masrafları da karşılanamıyor. Yazlıkların, oda oda başka ailelere kiralanması da çözüm olmuyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Kentsel yoğunluk artınca, amiyane tabirle toprak sahibi olmak hayale dönüşüyor. Bu, bizim üzerinde yürüdüğümüz Bağdat Caddesi’ne geçişin ilk sinyali. 1965’te çıkartılan Kat Mülkiyeti Kanunu, az katlı yerleşmelerin çok katlı apartmanlara dönmesinin yolunu açıyor. 1973’te açılan Boğaziçi Köprüsü de tuzu biberi oluyor. Nüfusun hızla arttığı aksta, kimsenin dönemeyeceği müstakil yazlıkların önce apartmana şimdiyse yüksek katlı rezidanslara dönüşü başlıyor.&nbsp;</p><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Kaynak</strong></em></p><div data-md="61" fr-original-style="" lang="tr-TR" style="box-sizing: border-box;"><div data-attrid="wa:/description" data-hveid="CAkQAA" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cantürk, E. Konut Üzerinden bir Mikro-tarih Anlatısı: İstanbul, Bağdat Caddesi. (Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, 2017.</em></div></div>

François Kauffer ile ilgili hikayeler